Internationale Dag van het Vertalen

Op 30 september hebben we bij Vertaalbureau AgroLingua een reden om ons zelf een beetje in de zonnetje te zetten. Jaarlijks wordt op deze dag de “Internationale Dag van het Vertalen” gevierd. Hoewel deze “feestdag” pas sinds 2017 officieel bestaat moeten we diep in de geschiedenis duiken om te weten, waarom vertalers juist vandaag iets meer aandacht krijgen. 

We gaan terug in de tijd naar de vierde eeuw. Waarschijnlijk in het jaar 347, het geboortejaar is niet meer bekend, kwam in het Dalmatische plaatsje Stridon Hiëronymus op de wereld. Hij was een zoon uit een welgestelde familie die in het stadje niet ver van Ljubljana opgroeide en van zijn ouders de mogelijkheid kreeg in Rome grammatica, retorica en filosofie te studeren. Dat was geen verkeerde keuze. Hij werd tenslotte leraar van de kerk en wordt in verschillende christelijke kerkgenootschappen vereerd als heilige en als kerkvader. In de katholieke kerk is hij één van de vier zogenaamde grote kerkvaders van de late oudheid.

Bijbelvertaling in alledaags Latijn

Dat heeft er vooral mee te maken dat Hiëronymus tussen 390 en 405 in opdracht van paus Damasus een Bijbelvertaling in alledaags Latijn heeft gemaakt. Dit wordt het Vulgaat genoemd. Ruim 1100 jaar later werd deze vertaling voor de Katholieke kerk tot enige gezaghebbende tekst verklaard.

Hiëronymus gold als een zeer intelligent persoon. Naar verluidt beheerste hij meerdere talen, daaronder Oudgrieks, Hebreeuws en Latijn. Maar vele talen beheersen betekent niet automatisch ook goed te kunnen vertalen. In zijn de brieven aan de paus heeft Hiëronymus niet alleen uitgelegd, dat het vertalen van de bijbel voor hem veel vragen opwierp. Het gaat ook om het vertaalproces dat vandaag de dag nog steeds kenmerkend is voor het vertalen. Hiëronymus beseft dat er bij elke vertaling ook sprake is van een vertolking en recreatie en hoe groot het risico is dat men niet alleen de brontekst in een andere tekst verandert, maar ook hoe onvermijdelijk deze tijdens de vertaling wordt beïnvloed en veranderd. Hiëronymus stierf op 30 september 420 – precies 1600 jaar geleden!!

Wereldwijd geldende dag

Door de Verenigde Naties is 30 september uitgeroepen tot de “Internationale Dag van het Vertalen”. Deze “International Translation Day” bestaat al sinds 1991 maar deze dag wordt al vanaf 1953 gehouden door een initiatief van de International Federation of Translators (FIT).

Op 24 mei 2017 heeft de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties unaniem de Internationale Dag van de Vertaling uitgeroepen tot een wereldwijd geldende dag. De Algemene Vergadering erkent dus de rol van professionele vertaling in het netwerken van naties, voor vredesopbouw, wederzijds begrip en sociale ontwikkeling.

In meertalige landen zijn vertalingen essentieel
Overal waar iets wordt gezegd, geschreven, gelezen of gezongen, zijn vertalers betrokken. Vertaalwerk is een voorwaarde voor de bevordering van cultuur en wetenschap, maar ook voor de ontwikkeling van de volkstaal. Het dient het verenigde Europa. In meertalige landen, zoals België, Luxemburg of Zwitserland, zijn vertalingen essentieel. In het meertalige Canada moeten volgens de wet allerlei politieke gebeurtenissen altijd in de andere hoofdtaal worden vertaald.

Op de Internationale Vertaaldag vestigen talrijke publieke evenementen met professionals uit de sector de aandacht op het belang van begrijpelijke taal en maken ze die zichtbaar, van literatuur tot naslagwerken, van theater tot film en televisie, van kranten en tijdschriften tot reclame- en technische handleidingen, websites, nieuwsbrieven, jaarverslagen